Ứng dụng KH&CN trong lĩnh vực y, dược, công nghệ sinh học phục vụ phát triển bền vững đất nước

Ngày 9/11/2023, tại thành phố Huế, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Đại học Huế tổ chức Hội thảo khoa học “Phổ biến, quán triệt, triển khai Nghị quyết số 36-NQ/TW và định hướng phát triển KH&CN trong lĩnh vực y, dược, công nghệ sinh học (CNSH) phục vụ phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới”.

Tham dự Hội thảo có: Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt, Phó Chủ tịch Thường trực tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc Đại học Huế Lê Anh Phương; các Ban chủ nhiệm các chương trình KH&CN cấp quốc gia; đại diện các bộ ngành, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học.

Đưa Việt Nam trở thành nước có ngành CNSH phát triển trên thế giới

Toàn cảnh Hội thảo.

Hội thảo nhằm trao đổi, thảo luận về triển khai Nghị quyết 36-NQ/TW, các nhiệm vụ KH&CN trong lĩnh vực y, dược, CNSH và khung nghiên cứu của 3 chương trình KH&CN cấp quốc gia. Đây cũng là dịp để các đơn vị quản lý nhà nước, các nhà khoa học, chuyên gia thảo luận về các hướng ứng dụng CNSH trong thời gian tới.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt nêu rõ, để đưa CNSH trở thành ngành mũi nhọn theo định hướng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra, Bộ KH&CN được giao xây dựng và trình Bộ Chính trị ký ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 30/1/2023 về “Phát triển và ứng dụng CNSH phục vụ phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới”. Nghị quyết 36-NQ/TW có vai trò đặc biệt quan trọng, đề ra mục tiêu tập trung phát triển, phấn đấu đưa nước ta trở thành quốc gia có nền CNSH phát triển trên thế giới, trung tâm sản xuất và dịch vụ thông minh về CNSH, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực châu Á. Xây dựng ngành công nghiệp sinh học thành ngành kinh tế - kỹ thuật quan trọng, đóng góp tích cực vào GDP cả nước.

Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh: Nghị quyết số 36-NQ/TW có vai trò đặc biệt quan trọng đưa nước ta trở thành quốc gia có nền CNSH phát triển trên thế giới.

Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho biết, thời gian qua, Bộ KH&CN đã tập trung đẩy nhanh tiến độ triển khai các chương trình KH&CN cấp quốc gia đến năm 2030 có nội dung liên quan đến CNSH, trong đó, trọng tâm là 3 chương trình quốc gia: “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển ngành công nghệ tiên tiến trong y tế và phát triển sản phẩm chăm sóc sức khỏe” (KC.10/2021-2030); “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển ngành công nghệ tiên tiến phục vụ công nghiệp hóa dược và dược phẩm” (KC.11/2021-2030) và “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ sinh học” (KC.12/2021-2030).

PGS.TS. Lê Anh Phương phát biểu tại Hội thảo.

PGS.TS. Lê Anh Phương, Giám đốc Đại học Huế chia sẻ, tỉnh Thừa Thiên Huế đã ban hành Kế hoạch nhằm triển khai Nghị quyết 36-NQ/TW, trong đó, đã xác định rõ mục tiêu đến năm 2030, tỉnh Thừa Thiên Huế ứng dụng CNSH rộng rãi trong các ngành, lĩnh vực, nhằm thay đổi căn bản trong các ngành sản xuất, đặc biệt các ngành tỉnh có thế mạnh như nông nghiệp, y dược; đóng góp 5-7% vào tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) toàn tỉnh. Đến năm 2045, Thừa Thiên Huế phấn đấu trở thành Trung tâm CNSH quốc gia tại khu vực miền Trung có cơ sở vật chất hiện đại, đồng bộ, nhân lực đủ khả năng tiếp thu, làm chủ, tiến tới sáng tạo các CNSH mới, công nghệ nông nghiệp công nghệ cao; đóng góp 7 - 10% vào GRDP toàn tỉnh.

Đối với Đại học Huế, PGS.TS Lê Anh Phương mong muốn trong thời gian tới tiếp tục nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của Bộ KH&CN, các bộ, ngành, địa phương để phát triển Đại học Huế thành Đại học Quốc gia, cũng như phát triển Trường đại học Y - Dược thành Trường - Viện tiêu biểu của Việt Nam, có trình độ quốc tế và khu vực; phát triển Viện CNSH thành trung tâm CNSH cấp quốc gia tại miền Trung.

Việt Nam đã làm chủ một số công nghệ tiên tiến

Tại Hội thảo, các đại biểu đã thảo luận về triển khai Nghị quyết 36-NQ/TW và các nhiệm vụ KH&CN trong lĩnh vực y, dược, CNSH và khung nghiên cứu của 3 chương trình KH&CN cấp quốc gia; chia sẻ định hướng nghiên cứu ứng dụng và phát triển ngành công nghệ tiên tiến trong y tế và phát triển sản phẩm chăm sóc sức khỏe, phục vụ công nghiệp hóa dược và dược phẩm; giới thiệu các văn bản pháp lý, chính sách quản lý đối với các nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia...

Trong lĩnh vực nghiên cứu y sinh và phát triển KH&CN lĩnh vực y tế, TS. Nguyễn Ngô Quang, Phó Cục trưởng Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) nêu bật nhiều thành tựu lĩnh vực y tế như: đã phát triển y học cá thể hóa (Personalised medicine); ứng dụng CNSH trong chẩn đoán sớm và điều trị chính xác; công nghệ tế bào (Cellomics...); công nghệ Omic; ngân hàng sinh học (Biobanking); công nghệ Bioinformatic y học tái tạo và kỹ thuật tạo mô; công nghệ giải mã gene...

Theo TS. Nguyễn Ngô Quang, Việt Nam đã làm chủ một số công nghệ tiên tiến, phát triển và ứng dụng trong phát hiện, giảm thiểu các nguy cơ phát sinh bệnh mới nổi, tái nổi và chẩn đoán, điều trị bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bệnh mạn tính không lây…

Trong lĩnh vực CNSH và phát triển công nghiệp sinh nông nghiệp, TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho biết, nhờ nghiên cứu và ứng dụng CNSH, đã có nhiều giống cây trồng, vật nuôi có tính trạng tốt, năng suất cao được lai tạo thành công. Các chế phẩm sinh học phát triển phục vụ trong chăn nuôi và trồng trọt mang lại hiệu quả năng suất cao. Năm 2022, tổng giá trị xuất khẩu ngành nông nghiệp năm đạt 53,22 tỷ USD.

Theo TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy, mục tiêu đến năm 2025 ngành nông nghiệp triển khai nghiên cứu, phát triển các CNSH thế hệ mới; tiếp cận và làm chủ công nghệ tạo các chế phẩm sinh học (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật nguồn gốc sinh học, chế phẩm bảo quản, xử lý môi trường, vaccine thế hệ mới, kít thử...) trong trồng trọt, lâm nghiệp, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, tiến tới thay thế dần các sản phẩm nguồn gốc hóa học. Việt Nam sẽ làm chủ công nghệ tế bào thực vật trong nhân giống cây trồng sạch bệnh quy mô công nghiệp, giảm giá thành sản xuất cây giống tối thiểu 30% so với công nghệ truyền thống.

Đánh giá về hướng phát triển nghiên cứu và ứng dụng CNSH  giai đoạn 2021-2030, GS.TS. Lê Huy Hàm, nguyên Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp, Chủ nhiệm Chương trình KC.12/2021-2030 cho rằng, thời gian qua, với khoản đầu tư không nhiều, Việt Nam đã nghiên cứu và ứng dụng CNSH trong các lĩnh vực quan trọng của đất nước như: nông, lâm, ngư nghiệp, bảo vệ sức khỏe, bảo vệ môi trường... Việt Nam đã đặt được nền móng cho CNSH toàn quốc, gồm nhân giống, chọn tạo giống, công nghệ tế bào, sinh học phân tử, sản xuất vaccine thú y, sản xuất các chế phẩm sinh học cho chăm sóc và bảo vệ cây trồng, vật nuôi. Nhiều sản phẩm CNSH đã và đang đóng góp cho sản xuất trên đồng ruộng, trang trại của nông dân, doanh nghiệp. 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, nền CNSH nước nhà vẫn chưa ghi nhận các thành công từ nghiên cứu ứng dụng các công nghệ cao mà chỉ có các công nghệ phổ thông như cấy mô, chế phẩm vi sinh, chỉ thị phân tử… Hơn nữa, việc hợp tác liên kết, nhất là hợp tác đa ngành, đa lĩnh vực, giữa viện - trường - doanh nghiệp, thiếu vắng đầu tư của doanh nghiệp, thiếu cán bộ đầu ngành. Sự tham gia của doanh nghiệp vẫn chủ yếu nhằm tận dụng vốn của các chương trình KH&CN, yếu tố công nghệ chưa được coi trọng. Cơ chế, nhân lực, nguồn kinh phí vẫn luôn là vấn đề lớn của ngành KH&CN nói chung và CNSH nói riêng...

Theo GS.TS. Lê Huy Hàm, để triển khai hiệu quả Nghị quyết 36-NQ/TW, cần xác định rõ định hướng, đó là phát triển CNSH bám sát thực tiễn, bám sát nhu cầu của sản xuất. Cần phát triển mạnh mẽ CNSH dựa trên các công nghệ đã được làm chủ từ giai đoạn trước. Ứng dụng các công nghệ mới về quang điện tử, tự động hóa, vật liệu mới, công nghệ thông tin... nâng cao hiệu quả, giảm giá thành nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm CNSH. Tiếp cận và làm chủ các công nghệ mới, hiện đại vào ứng dụng để nâng cao hiệu quả của CNSH; hỗ trợ đào tạo cán bộ thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ KH&CN...

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái đề nghị các bộ, ngành, địa phương tăng cường phối hợp cùng Bộ KH&CN, các nhà khoa học, các chuyên gia đẩy mạnh triển khai thực hiện các chương trình.

Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái ghi nhận những kết quả đạt được của các ngành, địa phương, đơn vị nghiên cứu, chương trình trọng điểm quốc gia... trong nghiên cứu ứng dụng và phát triển CNSH. Thứ trưởng đề nghị các bộ, ngành, địa phương tăng cường phối hợp cùng Bộ KH&CN, các nhà khoa học, các chuyên gia đẩy mạnh triển khai thực hiện các chương trình KH&CN cấp quốc gia nói chung, trong đó có 3 chương trình KC.10/2021-2030; KC.11/2021-2030; KC.12/2021-2030 góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị. 

Thứ trưởng cũng đề nghị các đơn vị chức năng của Bộ, các Ban chủ nhiệm tổ chức triển khai hiệu quả 3 chương trình KH&CN cấp quốc gia trong giai đoạn tới, trong đó lưu ý thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước trong việc điều phối các nhiệm vụ thuộc từng chương trình nhằm bảo đảm không trùng lắp về nội dung nghiên cứu, đồng thời tạo cơ chế để các chương trình có thể trao đổi các kết quả nghiên cứu. 

Các Ban chủ nhiệm chương trình và Lãnh đạo Bộ KH&CN chụp ảnh tại Hội thảo.

Theo most.gov.vn