Đưa công nghệ cao trở thành trụ cột an ninh, quốc phòng và chủ quyền quốc gia

Sáng ngày 16/10, tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đã được đưa ra xem xét, cho ý kiến với nhiều điểm mới quan trọng nhằm thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ cao và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Phát triển công nghệ chiến lược, hướng tới hình thành hệ sinh thái công nghiệp công nghệ cao

Trình bày Tờ trình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Vũ Hải Quân cho biết, dự thảo luật gồm 6 chương và 27 điều, giảm 8 điều và có sự thay đổi về cấu trúc, hình thức so với Luật Công nghệ cao hiện hành.

Theo Thứ trưởng Vũ Hải Quân, cơ sở pháp lý quan trọng nhất để xây dựng dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) là Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Dự thảo luật lần này bổ sung khái niệm mới về "công nghệ chiến lược", coi đây là trọng tâm để phát triển các lĩnh vực then chốt, tạo năng lực cạnh tranh công nghệ cho quốc gia.

Thứ trưởng Thường trực Bộ KH&CN Vũ Hải Quân trình bày Tờ trình tại phiên họp.

Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) hướng đến hình thành hệ sinh thái công nghiệp công nghệ cao, bổ sung quy định về khu công nghiệp và đô thị công nghệ cao, đồng thời hoàn thiện cơ chế quản lý, đánh giá hiệu quả và tăng cường minh bạch trong chính sách ưu đãi.

Các ưu đãi sẽ được thiết kế lại theo hướng rõ ràng, hiệu quả, mở rộng đối tượng thụ hưởng cho doanh nghiệp trong nước và các dự án khởi nghiệp sáng tạo. Đặc biệt, mức ưu đãi cao nhất sẽ được áp dụng cho những công nghệ lõi, công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), bán dẫn, gắn với cam kết chuyển giao công nghệ, nhằm đảm bảo lợi ích thực chất cho nền kinh tế Việt Nam.

Một điểm mới đáng chú ý của dự thảo là bổ sung mô hình đô thị công nghệ cao (Tech City, Smart Tech Zone), khu vực phát triển công nghệ cao gắn với hạ tầng hiện đại, môi trường sống và làm việc bền vững. Theo đó, đô thị công nghệ cao sẽ lấy khu công nghệ cao làm hạt nhân, được quy hoạch đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và xã hội, có cơ chế quản trị linh hoạt, đồng thời các tổ chức, cá nhân hoạt động tại đây sẽ được ưu tiên tham gia chương trình khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia.

Ở góc độ thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn tán thành với đề xuất về mô hình khu công nghệ cao, nhưng cũng chỉ ra một số băn khoăn.

"Khái niệm khu công nghệ cao trong dự thảo luật có sự thay đổi, bỏ quy định cho phép sản xuất đại trà mà chỉ cho phép thử nghiệm. Nếu quy định như vậy sẽ ảnh hưởng tới các doanh nghiệp đang hoạt động và chưa rõ họ sẽ được ứng xử như thế nào", ông Nguyễn Phương Tuấn nêu vấn đề và đề nghị làm rõ hơn hướng xử lý.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn phát biểu tại phiên họp.

Về mô hình đô thị công nghệ cao, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhận thấy, đây là một mô hình mới, cần được nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng và tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đảm bảo tính khả thi.

Góp ý tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, với điều kiện hiện tại, Việt Nam khó có đủ thời gian để tự tích lũy nhân lực và tự tạo ra công nghệ cao từ đầu. "Tại thời điểm hiện tại, tôi nghĩ rằng việc chúng ta nhập khẩu công nghệ cao để ứng dụng vào sản xuất, rồi từ đó học hỏi kinh nghiệm để dần làm chủ là cần thiết", ông Nguyễn Đắc Vinh nêu quan điểm.

Ông Nguyễn Đắc Vinh cũng đề nghị cần có chính sách khuyến khích mạnh mẽ hơn cho các doanh nghiệp nhập khẩu công nghệ, đặc biệt là những công nghệ phục vụ sản xuất theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững.

Công nghệ cao là trụ cột an ninh, quốc phòng và chủ quyền quốc gia

Giải trình về dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, tư duy về công nghệ cao đã thay đổi, công nghệ cao đã trở thành trụ cột chiến lược, là xương sống của an ninh kinh tế, quốc phòng, năng lực cạnh tranh quốc gia và gắn với chủ quyền quốc gia. Luật sửa đổi lần này phải thể hiện rõ quan điểm đó.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng giải trình về dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi).

Bộ trưởng cho biết, Việt Nam đã công bố danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược phải làm chủ, đây được coi là tuyên ngôn về tính tự chủ, tự cường. Trên cơ sở đó, dự thảo luật đã phân ra các loại công nghệ cao, công nghệ chiến lược, công nghệ lõi để phân biệt quản lý. Công nghệ lõi là vòng trong cùng, cái Việt Nam phải tự làm và nắm giữ. Tiếp đến, công nghệ chiến lược là vòng ngoài, lĩnh vực ưu tiên để bảo đảm tự chủ. Cuối cùng, công nghệ cao là vòng ngoài cùng, phục vụ phát triển đất nước.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, một trong những thay đổi căn bản nhất trong dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) là việc làm rõ nội hàm của công nghệ cao và đưa ra các điều kiện ưu đãi chặt chẽ hơn, gắn chính sách khuyến khích với năng lực nội địa. "Nếu doanh nghiệp chỉ lắp ráp, giá trị Việt Nam tạo ra chỉ 10%, không có trung tâm R&D, không làm chủ công nghệ lõi thì có nên được ưu đãi hay không?", Bộ trưởng nêu vấn đề.

Bộ trưởng chỉ rõ, Luật Công nghệ cao được ban hành từ năm 2008, 20 năm qua, cơ chế ưu đãi công nghệ cao chủ yếu hướng vào lắp ráp, gia công mà chưa tính đến tỷ lệ nội địa hay mức độ chuyển giao công nghệ. Dự thảo luật lần này khắc phục hạn chế đó, yêu cầu FDI phải gắn với chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và nghiên cứu phát triển tại Việt Nam. Các doanh nghiệp công nghệ cao sẽ được đánh giá hằng năm, thay vì chỉ cần một tờ giấy chứng nhận là có thể hưởng ưu đãi trong nhiều năm mà không bị hậu kiểm.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến để hoàn thiện dự thảo, trình Quốc hội xem xét trong thời gian tới.

Trung tâm Truyền thông Khoa học và Công nghệ