Đền Hùng: Biểu tượng của cội nguồn dân tộc

 Đền Hùng - nơi thờ tự tổ tiên của dân tộc Việt Nam - Quốc Tổ Hùng Vương - các bậc tiền nhân có công dựng nước. Là người Việt Nam ai cũng muốn được đến nơi đây để thắp nén hương thơm trên bàn thờ Tổ, tri ân công đức tổ tiên, thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn".

Rước kiệu tại Lễ hội Đền Hùng. Ảnh: Nguyên An

Tưởng nhớ và tri ân các bậc tiền nhân có công dựng nước, nhân dân ta đã dựng nên rất nhiều đền đài thờ tự các vua Hùng và các tướng lĩnh thời Hùng Vương, trong đó Đền Hùng vẫn là nơi linh thiêng nhất. Gắn với các di tích thời Hùng Vương là các lễ hội đặc sắc của từng địa phương, bao gồm các trò chơi dân gian, những nghi lễ liên quan đến thần tích về vua Hùng và các tướng lĩnh nhà Hùng. Bên cạnh đó là hàng loạt di chỉ khảo cổ học được phát hiện và khai quật với nhiều di vật vừa đa dạng, phong phú, vừa rất lớn về số lượng, đã minh chứng cho một thời kỳ lịch sử của thời đại Hùng Vương từ mấy ngàn năm về trước.

Trải qua 18 đời cha truyền, con nối, nhà nước Văn Lang của các vua Hùng tuy còn đơn giản, mới hình thành, nhưng đã cố kết được lòng người, tình cảm và ý thức cộng đồng để xây dựng và phát triển đất nước.

Việc đầu tiên là chọn đất đóng đô, đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của các vua Hùng. Theo sử sách còn ghi lại kết hợp với kết quả nghiên cứu của ngành khảo cổ học cho thấy: Kinh đô Văn Lang thời các vua Hùng dựng nước nằm trong địa giới thành phố Việt Trì ngày nay. Đây là một nơi đắc địa được các vua Hùng lựa chọn, nằm giữa hai con sông Hồng và sông Lô chảy qua, tạo nên một vùng đất màu mỡ rất thuận lợi cho việc canh tác; đồng thời như những con hào thiên nhiên che chắn, bảo vệ. Xa xa nhìn về hướng đông có dãy núi Tam Đảo án ngữ tựa như Thanh Long; phía Tây có ngọn núi Ba Vì cao ngất tựa như Bạch Hổ, ở vào thế "sơn chầu, thủy tụ", vùng đất địa linh.

Chính vì vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên như vậy, nên Việt Trì đã trở thành địa bàn cư trú tập trung của người Việt cổ và là nơi các vua Hùng chọn làm trung tâm chính trị của nhà nước Văn Lang - nhà nước đầu tiên trong lịch sử Việt Nam.

 Thông qua truyền thuyết còn cho thấy các mối quan hệ của xã hội đương thời. Mặc dù thời Hùng Vương còn ở vào buổi bình minh của lịch sử, nhưng các mối quan hệ xã hội rất thuần hậu, chất phác. Mọi người sống với nhau hòa thuận, đoàn kết, tương thân tương ái trong cuộc sống thường nhật, cũng như chống chọi với thiên tai, địch họa. Vua tôi thương yêu nhau như anh em ruột thịt. Những câu chuyện kể về vua Hùng đi săn, vua Hùng dạy dân trồng lúa... là minh chứng cho quan hệ thân thiết ấy. Mỗi khi đất nước lâm nguy, cả cộng đồng lại hợp sức cùng nhau đánh đuổi kẻ thù xâm lược. Câu chuyện về Thánh Gióng cho thấy tinh thần bất khuất, quật cường của dân tộc Việt Nam ngay từ buổi đầu dựng nước.

Vua Hùng chọn người hiền tài kế vị cũng là bài học quý cho con cháu chúng ta hôm nay. Câu chuyện "Bánh chưng, bánh giầy" vừa tôn vinh thành quả lao động, nhưng sâu xa hơn là việc vua Hùng thứ sáu đã vượt qua lễ nghi truyền thống để chọn người hiền tài kế vị ngai vàng cai quản đất nước, giúp cho muôn dân no ấm.

Thời Hùng Vương chỉ tồn tại qua 18 đời, đến đời Hùng Vương thứ 18 đã nhường ngôi cho Thục Phán. Thục Phán lên ngôi xưng là An Dương Vương, đổi tên nước thành Âu Lạc và dời đô về Cổ Loa.

Để tri ân những người đã có công dựng nước, An Dương Vương đã lập miếu thờ các vua Hùng tại núi Nghĩa Lĩnh, nơi các vua Hùng thường lên đây làm lễ tế trời đất. Tại đỉnh núi Nghĩa Lĩnh, An Dương Vương còn dựng cột đá thề, nguyện bảo vệ giang sơn mà các vua Hùng trao lại và đời đời hương khói tổ tiên.

Về sau, nhân dân ta cảm kích công lao trời biển của các vua Hùng, nên đã lập các đền thờ trên núi Nghĩa Lĩnh để tỏ lòng tôn kính các bậc tiền nhân có công dựng nước.

Ngày nay, khu di tích lịch sử  Đền Hùng được Nhà nước xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Chúng ta càng tự hào vì sự tôn vinh của cả thế giới đối với tổ tiên của dân tộc Việt Nam; là sự trân trọng của Đảng và Nhà nước đối với nơi thờ tự tổ tiên thiêng liêng của dân tộc.